Bezpodstawne wzbogacenie

Zgodnie z art. 405 kodeksu cywilnego ” Kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości.”  O bezpodstawnym wzbogaceniu możemy mówić zatem w sytuacji gdy jednocześnie zostaną zrealizowane poniższe przesłanki:

1. uzyskanie korzyści majątkowej przez jeden podmiot;
2. brak podstawy prawnej uzyskania tej korzyści;
3. zubożenie drugiego podmiotu;
4. związek pomiędzy zubożeniem a wzbogaceniem.

Jak to wygląda w praktyce ? Otóż podkreślić należy, że przejście jakiejkolwiek korzyści z majątku jednej osoby do majątku drugiej musi być uzasadnione, a więc mieć swoją podstawę prawną. W sytuacji gdy takiej podstawy nie ma, mamy do czynienia właśnie z bezpodstawnym wzbogaceniem. 

W takiej sytuacji konieczny jest oczywiście zwrot tego co otrzymaliśmy bezpodstawnie. Taki zwrot winien nastąpić przez wydanie rzeczy w naturze, a więc w formie w jakiej korzyść otrzymaliśmy. Jeżeli jednak nie jest to możliwe, bo np. rzecz została sprzedana, zgubiona bądź zniszczona, wówczas winniśmy zwrócić tzw. surogaty czyli to co uzyskaliśmy w zamian za tę korzyść bądź jako naprawienie szkody.  Gdy takiego surogatu nie otrzymaliśmy, wówczas zobowiązani jesteśmy do zwrotu wartości otrzymanej korzyści.

Warto także wspomnieć o sytuacji, w której korzyścią uzyskaną bezpodstawnie rozporządzimy na rzecz osoby trzeciej (a więc sprzedamy ją innej osobie, bądź damy w prezencie) wówczas obowiązek zwrotu korzyści przechodzi na tę właśnie osobę.

Czy jednak zawsze musimy zwracać korzyść uzyskaną bez podstawy prawnej? Otóż nie ! Zgodnie z art. 409 KC obowiązek zwrotu wygasa jeżeli korzyść tę zużyjemy bądź utracimy co powoduje, że nie jesteśmy już wzbogaceni. Od tej okoliczności istnieje jednak wyjątek. Jeżeli w momencie zużywania bądź wyzbywania się uzyskanej korzyści mieliśmy świadomość,  iż jesteśmy do zwrotu zobowiązani, zwrot ten musi nastąpić.